Tìm hiểu nguyên nhân gây rối loạn ngôn ngữ ở trẻ bị khe hở vòm để từ đó có phương pháp điều trị phù hợp là điều vô cùng cần thiết. Đây là di chứng thường gặp sau phẫu thuật điều trị khe hở vòm tuy nhiên hoàn toàn có thể khôi phục nếu trẻ được phát hiện sớm, can thiệp đúng cách và kịp thời. Đừng để rối loạn ngôn ngữ trở thành rào cản khiến con tự ti, ngại giao tiếp, khó hòa nhập với cộng đồng.
Theo các chuyên gia, có 3 nhóm nguyên nhân thực tổn dẫn tới nói ngọng ở trẻ bị khe hở môi vòm là giảm chức năng nghe, thiểu sản vòm hầu và rối loạn về hàm mặt. Ngoài ra, trẻ mắc khe hở vòm còn có thể kèm bệnh lý khác như rối loạn dẫn truyền thần kinh, rối loạn thần kinh cơ,…những bệnh lý này cũng làm trầm trọng thêm rối loạn ngôn ngữ ở trẻ bị khe hở vòm.
GIẢM CHỨC NĂNG NGHE
Nghe được, nghe rõ là một yêu cầu quan trọng để phát âm đúng. Tuy nhiên, trẻ bị nghe hở môi vòm có nguy cơ giảm chức năng nghe do rối loạn chức năng vòi Eustachian. Điều này dẫn tới việc ghi nhận âm thanh bị giảm hoặc không đúng, hệ quả là cách phát âm của trẻ cũng bị rối loạn.
Hình ảnh minh họa cấu trúc vòi Eustachian
Vòi Eustachian là một ống thông giữa tai trong và thành sau họng. Vòi này mở ra khi nuốt để thoát dịch từ ống tai trong xuống dưới họng và cân bằng áp lực ở tai trong.
Cơ vòm đóng vai trò đóng mở vòi Eustachian nên trẻ bị khe hở vòm có nguy cơ bị rối loạn chức năng ống tai này. Hệ quả là áp lực âm được duy trì và tụ dịch kéo dài trong tai trong. Điều này làm tăng nguy cơ như viêm tai giữa, viêm xương,…và cuối cùng là giảm chức năng nghe.
Trẻ bị khe hở vòm có nguy cơ cao bị tụ dịch kéo dài trong tai trong do vòi Eustachian bị rối loạn chức năng.
Xem thêm:
Các rối loạn ngôn ngữ ở trẻ bị khe hở vòm
Trị liệu ngôn ngữ ở trẻ bị khe hở vòm
THIỂU SẢN VÒM HẦU
Mối quan tâm lớn nhất ở trẻ bị khe hở vòm là nguy cơ mắc thiểu sản vòm hầu. Ước tính trung bình có khoảng 20% – 30% trẻ sau phẫu thuật điều trị khe hở vòm gặp phải di chứng này.
Để hiểu về bệnh lý thiểu sản vòm hầu, trước hết cần biết về quá trình phát âm như sau:
Khi chúng ta phát âm, khí được đưa từ dưới phổi qua khí quản làm rung dây thanh âm tại thanh quản. Sóng âm cùng với khí tiếp tục được đưa lên tới hạ họng. Để tạo ra hầu hết âm thanh thì dòng khí và sóng âm này được đưa trực tiếp vào khoang miệng và đóng kín để dòng khí này không lên mũi. Động tác ngăn cách khoang mũi và khoang miệng này được thực hiện bởi vòm mềm và thành họng.
Hình ảnh minh họa quá trình phát âm ở trẻ không bị thiểu sản vòm hầu: Vòng thắt được tạo bởi vòm mềm và thành họng được đóng kín, dẫn tới luồng khí và sóng âm từ hạ họng đi hoàn toàn vào trong khoang miệng.
Khi hít vào, khí sẽ đi qua lỗ mũi tới hạ họng và xuống phổi. Khi thở ra, dòng khí lại tiếp tục di chuyển theo đường này. Lúc này, vòm mềm sẽ nghỉ ở vị trí gốc lưỡi và thành họng không tiến vào giữa.
Hình ảnh minh họa hướng đi của dòng khí và vị trí của vòm mềm trọng động tác hít vào
Như vậy, vòm mềm và thành họng bên giữ vai trò quan trọng, được miêu tả như “cái van” để điều chỉnh hướng đi của sóng âm và luồng khí khi trẻ nói. Khi phát âm, vòm mềm sẽ di chuyển chạm thành họng sau, thành bên họng di chuyển vào giữa chạm vòm mềm. giúp hình thành vòm thắt kín không cho khí đi lên mũi khi ta phát âm.
Thiểu sản vòm hầu xảy ra khi vòng thắt kín giữa vòm mềm và thành họng không xảy ra. Hay nói cách khác, luồng khí và sóng âm sẽ lên mũi khi trẻ nói.
Ở trẻ bị thiểu sản vòm hầu, vòm mềm và thành họng không tạo thành vòm thắt kín khiến khí đi lên mũi khi phát âm.
Những đặc điểm nhận biết trẻ bị thiểu sản vòm hầu:
- Nói giọng mũi (hypernasality), quá nhiều khí lên mũi khi trẻ nói
- Thoát hơi qua lỗ mũi
- Phụ âm yếu, không tròn âm vì áp lực trong khoang miệng không đủ
- Độ dài bài của câu nói ngắn do thoát khí qua lỗ mũi
- Âm thanh bị biến dạng.
NHỮNG BẤT THƯỜNG VỀ HÀM MẶT
- Khe hở xương hàm trên có thể xuất hiện kèm với khe hở môi vòm. Khe hở xương hàm trên sẽ làm rối loạn sự hình thành và vị trí của răng như thiếu răng, thừa răng hay răng mọc lệch tại vị trí khe hở.
- Thiểu sản sự phát triển xương hàm trên khiến lệch khớp cắn type 3
Những bệnh lý này cũng sẽ làm rối loạn cách phát âm của trẻ.
Xem thêm:
Điều trị di chứng thiểu sản vòm hầu
Phẫu thuật điều trị khe hở xương hàm trên
Liên hệ để được tư vấn
